Archeologie

In de verschillende grondlagen van Schokland zit waardevolle informatie over onze geschiedenis. Door archeologische vondsten weten we dat hier al mensen woonden lang voordat de Zuiderzee ontstond. Wat zit er in de grond en waarom willen dat zo graag behouden?

Werelderfgoed

Werelderfgoed / Schokland is door de UNESCO uitgeroepen tot Werelderfgoed omdat er tot 10 duizend jaar terug geschiedenis in de bewoningsgeschiedenis in de bodem te vinden is, temidden van een uniek tekentafellandschap. Ooit was dit een hoge, droge plek in het stroomgebied van de IJssel en Vecht, veel later een eiland in de Zuiderzee en sinds 1942 een relict in een polder waar de landbouw zich volop kon ontwikkelen.

Het ontstaan van Schokland

De diepste ondergrond van de Noordoostpolder bestaat uit zand- en grindlagen. Die zijn ergens tussen 850.000 en 475.000 jaar geleden door de voorloper van de Rijn aangevoerd.

Rond 150.000 jaar geleden werd het klimaat kouder en kwamen de gletsjers vanuit Scandinavië tot in Nederland. Het voortbewegende ijs vervormde het landschap. Zo ontstonden onder meer de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwezoom. Onder druk van het ijs mengden verpulverde stenen en grond tot keileem. Het eiland Schokland is zo’n keileembult.

De ruïne van de kerk van Ens
De ruïne van de kerk van Ens
Vanaf 10.000 jaar geleden leefden er mensen op Schokland
Vanaf 10.000 jaar geleden leefden er mensen op Schokland

Eerste bewoning

Nadat in latere jaren het ijs ging smelten, verstoof het zand in het verder kale landschap. Het vormde een zandduin op de keileembult. De diepere delen vulden zich door de stijging van de zeespiegel.

Rond 14.500 vormden zich rivieren aan de noord- en zuidrand. Vanaf 10.000 jaar geleden leefden er mensen op Schokland. Deze jagers en verzamelaars woonden hier op terpen en waren afhankelijk van de visserij en wat de natuur verder bood aan noten, zaden en vruchten. Dat weten we van eerdere opgravingen. De visfuik in het Museum Schokland is hier een voorbeeld van. Ook zijn er verbrande hazelnoten en visschubben gevonden. Al deze resten geven een uniek beeld van hoe mensen leefden in dit gebied. Wat ze verbouwden en maakten.

Verzwolgen in de late middeleeuwen

Al ver voor de jaartelling was het gebied rond Schokland verworden tot moeras en woonden er geen mensen meer. Pas in de middeleeuwen, ten tijde van de ontginningen, vestigden zich weer boeren op Schokland. Daarvan zijn onder meer houtresten, aardewerk, werktuigen, kleding, zaden en metaal terug te vinden in de bodem. Pas in de late middeleeuwen werd ook Schokland verzwolgen door wat de Zuiderzee was geworden.

Geschiedenis van Nederland

Schokland is zo bijzonder omdat hier zo dichtbij elkaar archeologische resten te vinden zijn die een periode van 10 duizend jaar bestrijken. Ze liggen allemaal in de bodem bij elkaar. Dit biedt een prachtig overzicht hoe mensen door de eeuwen heen woonden en leefden. En hoe ze zich aanpasten aan het veranderende landschap en het klimaat, over een hele lange periode. Daarmee geeft Schokland een zeldzaam beeld van de Nederlandse geschiedenis en is het in 1995 door Unesco erkend als Werelderfgoed.

Behoud bodemschatten

De afgelopen jaren raakten de archeologische waarden meer en meer bedreigd. Belangrijkste oorzaken: steeds diepere grondwaterstanden waardoor de bewoningsrestanten in de bodem verdrogen, en bodemdaling waardoor ze dichter op het oppervlak komen te liggen en kwetsbaar worden voor verstoring. Graag willen we het Werelderfgoed behouden voor toekomstige generaties. Dat gaat het beste in een vochtige bodem, op de plek waar het ligt. Met het project Nieuwe Natuur Schokland zorgen we daarom dat het bodemvochtgehalte door het jaar heen op peil blijft daar waar het nodig is. Ook het landgebruik verandert hierdoor.

Op Schokland zijn de archeologische resten te vinden die een periode van 10.000 jaar bestrijken
Op Schokland zijn de archeologische resten te vinden die een periode van 10.000 jaar bestrijken